THEORETISCHE ONDERBOUWING VAN HET ABSOLUTISME
Vertrekpunt: soevereiniteit is de ideale voedingsbodem voor absolutisme: middeleeuwse remmen van constitutionalisme en parlementarisme beknot.
“ bsoluut”: ongebonden, ongelimiteerd:
- niet aan het recht (const.)
- niet aan een feodaal contract (const.)
- niet aan volksvertegenwoordiging (parl.)
- niet aan ministers (parl.)
Naast de soevereine natiestaat bestaan er anders organisatievormen van een samenleving: stam/stad voor de kleinere samenleving en het universeel pausdom, keizerschap (groot).
De soevereine natiestaat valt op door:
- staat: één grondgebied en één effectief gezag
- natie: één volk
- soeverein: drager van machtsmonopolie en geen interne/externe concurrenten.
De vorst is soeverein en hij moet op aarde geen andere machten of machtsbeperkingen erkennen -> anti-theocratie (goddelijke gebondenheid) en anti-feodaliteit. A fortiori is de vorst niet gebonden aan het recht: wie zelf de wet maakt, is immers niet gebonden aan de wet. Maar waardoor moet hij zich dan laten leiden? vorstenspiegels (specula principum). (morele component). Daarin hadden voor de kerk en de oudheid invloed. “wijsheid bepaalt mede de vorstelijke macht”. Het is een traditie sinds de oudheid en had een inhoud die gebaseerd was op de cultus van de deugden. Maar hadden ze wel invloed? Werden ze gelezen? Dit is niet bewezen.
De politiek-rechtsfilosofische component.
1. Niccolò Machiavelli.
- “Il principe” (= vorstenspiegel)
- “Het doel heiligt de middelen”
- aard van het boekje? Ironie???
- vertrekt vanuit brute machtsfeiten
(vorst moet ook leren niet goed te zijn; mensen zijn slecht) - wetten zijn slechts middelen, zoals wapens
- beide geoorloofd mits goed doel (algemeen belang of bescherming van de staat):DE STAATSRAISON
2. Thomas Morus
- rechter, parlementslid, Lord Chancellor
- “ topia” of “Libellus vere aureus de optimo reipublicae statu deque nova insula topiae”
- aard van het boekje? Satire
- vertrekkend vanuit het ideële
- ideale staat:
-> geen private eigendom, geen geld
-> iedereen gelijk (feitelijk!: kleren, huizen) - Ter dood veroordeeld (martelaar - patroon politici)
3. Jean Bodin
- Adviseur van de Franse vorst
- “Les six livres de la république”
- Ten tijde van Hugenotenstrijd
- Uit vrees voor anarchie: superioritas (anarchistische tendensen moeten gedwongen worden door een sterke staatsmacht): limitée ni en puissance, ni en charge, ni à certain tempe
- Elementen: 1.wetgeving, 2.oorlog en vrede, 3.benoemen en ontslaan, 4.vonnissen hervormen,
- 5.gratie verlenen, 6.honneurs ontvangen, 7.muntrecht, 8.ijkrecht, 9.belastingen heffen
Deze 9 bevoegdheden zijn niet alleen in handen van het hoogste vorstelijke niveau, ze zijn daarenboven ook niet beperkt, noch gereglementeerd.
4. Thomas Hobbes
- ”Leviathan”: absolute macht is een must
- Indien geen absolute soevereiniteit: staat van oorlog
- De soeverein bepaalt:
- oorlog en vrede
- wetten
- rechtspreking
- belastingheffing
- onteigeningen/opeisingen