Discrepantie tussen werkelijke wil en wilsuiting

Verschrijving of ongewilde discrepantie
2 mogelijke situaties:

• Verschrijving: er ontstaat een geldig contract als beide partijen hetzelfde voor ogen hadden, maar er een vergissing gebeurd is bij de veruiterlijking van de wil.

• Omgekeerd geval: De ene denkt voor prijs A gecontracteerd te hebben, de ander voor prijs B. Er is geen geldig contract want er is geen wilsovereenstemming. Er is evt buitencontr schadevergoeding mogelijk.

Gelijkaardige situaties

• Veinzing of simulatie: Partijen doen alsof ze overeenkomst met inhoud A sluiten. In werkelijkheid sluiten ze (gewild) een contract met inhoud B. Tussen partijen geldt de werkelijke wil. Derden mogen kiezen of ze voortgaan op de geveinsde of de werkelijke wil.

• Scherts of grap: Men doet alsof men een overeenkomst sluit, maar men heeft niet de bedoeling om een echte overeenkomst te sluiten. Evt precontr aansprakelijkheid of toepassing van de vertrouwensleer.

Wilsgebreken

• Regels van dwingend recht

Bedrog
Toepassingsvoorwaarden:

• Een contractspartij moet zich bij het sluiten van de overeenkomst een verkeerde voorstelling van zaken gemaakt hebben
• Die verkeerde voorstelling is uitgelokt door de kunstgrepen of listen van de andere partij, opdat zijn medecontractant de overeenkomst zou aangaan. (Stilzwijgen kan ook een kunstgreep zijn).
• Opzet om te misleiden
• Bedrog moet uitgaan van medecontractant. Bedrog van een derde is uitgesloten (Uitz: bedrog van vertegenwoordiger of van een derde die medeplichtig is aan het bedrog vd medecontractant)
• Bedrog moet doorslaggevend of determinerend zijn -> medecontractant zou contract niet gesloten hebben indien hij niet zou bedrogen geweest zijn (hoofdbedrog). Indien hij dat wel
  zou gedaan hebben, is er sprake van incidenteel bedrog -> niet nietig, evt precontr schadevergoeding.
• Sanctie: relatieve nietigheid + evt buitencontr aansprakelijkheid

Geweld

Toepassingsvoorwaarden:

• Geweldplegingen, maar ook bedreigingen
• De dwang moet ongeoorloofd zijn
• De opgewekte vrees moet aanzienlijk of ernstig zijn (in abstracto beoordeling) Loutere vrees uit eerbied van ascendenten volstaat niet
• Het geweld moet doen vrezen voor een aanzienlijk en dadelijk kwaad voor zijn persoon of vermogen of voor zijn echtgeno(o)t(e) of ascendenten/descendenten. (Niet limitatief)
• Het geweld moet determinerend zijn. Ingeval van incidenteel geweld -> contract niet nietig en buitencontr aansprakelijk.
• Itt tot bedrog komt geweld van derden in aanmerking. Bovendien kan geweld zich voordoen als gevolg van feitelijke of natuurlijke omstandigheden (vb storm op zee)

Dwaling
Toepassingsvoorwaarden:

• Verkeerde voorstelling van zaken
• Itt bedrog is niet vereist dat de vergissing door een externe factor is uitgelokt.
• Betrekking op:
• Zelfstandigheid vd zaak (kenmerk of hoedanigheid): Essentiële dwaling
• De dwalende partij heeft uitdrukkelijk verklaard dat dat kenmerkt essentieel is. Pas op, de dwaling moet in dit geval gemeenschappelijk zijn (dwz dat de medecontractant op de hoogte moet zijn dat het kenmerk essentieel is)
• De identiteit van de medecontractant bij intuitu personae overeenkomsten
• De dwaling moet verschoonbaar zijn (in abstracto)
• Dwaling moet determinerend of doorslaggevend zijn

Dwaling over de waarde: geen nietigheid

Dwaling omtrent de motieven: geen nietigheid

Rechtsdwaling: nietigheid

Sanctie: relatieve nietigheid

Onderscheid tss dwaling en wilsverhinderende dwaling/misverstand

• Dwaling: de wil van minstens één partij was gebrekkig, MAAR geldige overeenkomst gesloten
• Misverstand: Nooit wilsovereenstemming geweest, geen geldige overeenkomst gesloten

o Betrekking op de aard vd overeenkomst (error in negotio)
o Betrekking op het voorwerp vd overeenkomst (error in corpore)
o Betrekking op de oorzaak vd overeenkomst (error in causa)

Contractualisering van wilsgebreken

• Niet mogelijk (dwingend recht!)
• Dwaling wordt uitgesloten indien een contractspartij het risico op dwaling aanvaardt.

Handelingsbekwaamheid
Voorwerp

• De prestatie die de SA aan de SE beloofd heeft (dare, facere of non-facere)

Modaliteiten

• Geoorloofd

o Slechts nietig indien het voorwerp een ongeoorloofde toestand doet ontstaan of in stand houdt

• Mogelijk

o De verbintenis moet kunnen uitgevoerd worden

• Bepaald of minstens bepaalbaar

o Een nieuw akkoord is niet vereist om het voorwerp te kunnen bepalen
o Toekomstige zaken kunnen het voorwerp ve verbintenis uitmaken

Derdenbeslissing/Partijbeslissing

• Partijen laten het aan een derde of aan de SE over om de inhoud van de verbintenis van de

SA nader te bepalen.
Verkoop van andermans eigendom
Stel: B verkoopt een auto van A aan C

• Slechts mogelijk vanaf het moment dat de auto eigendom wordt van B. Mogelijk voor zover de eigendomsoverdracht wordt uitgesteld tot het moment dat B zelf de eigendom heeft.

Sterkmaking
Stel: B belooft aan C dat A zijn auto gaat wassen voor 1€

• B (sterkmaker) is aansprakelijk indien A de prestatie niet verricht.

Oorzaak

• Moet geoorloofd zijn (uitz: abstracte verbintenissen; verb staat los van de oorzaak)

o Mag niet strijdig zijn met een regel van dwingend recht, regel vd openbare orde of de goede zeden

Objectieve betekenis

• Het voordeel of nut dat de SA uit zijn verb haalt.

• Onder bezwarende titel:

• Wederkerige overeenkomst: de verbintenissen zijn elkaars oorzaak
• Zakelijke overeenkomst: de overhandiging vd zaak
• Aleatoire overeenkomst: een werkelijke toekomstige en onzekere gebeurtenis

• Om niet:

• Vrijgevigheid (animus donandi)

Subjectieve betekenis

• De determinerende of hoofdzakelijke, concrete beweegreden van partijen bij het sluiten van een overeenkomst / Het doel dat de partijen bij het aangaan van een contractuele verb voor ogen hebben.

Versmelting beide betekenissen

• De doorslaggevende –concrete en abstracte- beweegredenen
• Alleen de determinerende beweegredenen komen in aanmerking, dit zijn die beweegreden bij ontstentenis waarvan de overeenkomst niet zou zijn gesloten. De ongeoorloofdheid van bijkomende beweegredenen leidt niet tot de nietigheid.

Drie probleemgevallen

• Verb zonder oorzaak
• Verb met valse oorzaak
• Verb met ongeoorloofde oorzaak

Indien beide partijen dezelfde oorzaak hebben, kan elk van hen de nietigheid vorderen indien zij daarbij belang heeft en indien achteraf blijkt dat de oorzaak niet bestaat of vals is.

Bewijs

• Geldige oorzaak wordt vermoed
• Niet vereist dat de oorzaak in de akte of wilsuiting is uitgedrukt.

Abstracte verbintenis

• Verbintenissen waarvan de geldigheid los staat van de oorzaak ervan of ervan wordt geabstraheerd.

Vb: Bankgarantie op eerste verzoek
Uitzondering op afwezigheid van bewijsvereiste van gelijkwaardigheid der prestaties

Benadeling
o Enkel in de gevallen bij wet geregeld:

• Benadeling bij minderjarigen (Art. 1305 BW)
• Benadeling bij verkoop van onroerend goed (Art. 1674 BW e.v.)Benadeling bij verdeling van nalatenschap (Art. 885 BW e.v.)

Gekwalificeerde benadeling of misbruik van omstandigheden

• Kennelijk onevenwicht tussen de wederzijdse prestaties
• Onevenwicht is veroorzaakt door het misbruik vd feitelijk ondergeschikte positie of inferioriteit

vd medecontractant, die te wijten is aan persoonlijke kenmerken vd benadeelde of van andere feitelijke omstandigheden.

• Algemene nietigheidsgrond die niet afhangt vh soort contract of de hoedanigheid vd partijen
• Nietigheid, RL niet eens over relatieve/absolute nietigheid

Formele geldigheidsvoorwaarden

Gemeen recht

• Vormvoorwaarde is niet altijd geldigheidsvoorwaarde! (vb koop v onroerend goed)
• Dwingend recht! Beschermde kan achteraf wel afstand doen vd nietigheid wegens niet naleving v geldigheidsvoorwaarden.
• Partijen kunnen beslissen om contract op formele wijze te sluiten, bv met een aangetekende brief

Sanctie: nietigheid

• Bij tekortkoming aan geldigheidsvoorwaarden
• Bij miskenning v geldigheidsvoorwaarde blijft het contract geldig tot de nietigheid gevorderd én gegrond bevonden wordt door de rechter
• Indien A de overeenkomst niet langer uitvoert omdat hij meent dat ze nietig is, kan B de kortgedingrechter vragen om een voorlopige maatregel, zodat de overeenkomst verder dient uitgevoerd te worden
• Absolute nietigheid

o Openbare orde of goede zeden
o Kan door elke belanghebbende worden opgeroepen
o Ambtshalve
o Een partij kan er niet aan verzaken
o Vb: Ongeoorloofd voorwerp of oorzaak in strijd met de openbare orde of goede zeden, volledige afwezigheid ve geldigheidsvereiste, onbepaalbaar of onmogelijk voorwerp

• Relatieve nietigheid

o Louter dwingend recht
o Kan enkel opgeroepen worden door hen die door de geschonden rechtsregel worden beschermd
o Niet ambtshalve
o Beschermde partij kan eraan verzaken en dus de overeenkomst bevestigen
Voorwaarden v bevestiging:

• De beschermde partij moet reeds op de hoogt zijn vd nietigheidsgrond
• De bevestiging mag zelf niet nietig zijn
• De nietigheidsgrond moet hebben opgehouden te bestaan
• De intentie om te bevestigen mag stilzwijgend zijn, maar moet wel ondubbelzinnig zijn
• Vb: Ongeoorloofd voorwerp of oorzaak in strijd met louter dwingend recht, schending ve vormgebrek ter bescherming ve zwakkere partij
• Verjaringstermijn voor beide is 10 jaar
• Bij relatieve nietigheid wordt het vertrekpunt vd verjaring soms ex art. 1304 BW uitgesteld, bvb als het geweld heeft opgehouden te bestaan.
• Een rechter kan een nietigheidsvordering van een persoon die zelf niet recht in de schoenen staat niet weigeren.
• Nietigheid = ex tunc
• UITZONDERING OP RETROACTIVITEIT: In pari causa turpitudinis cessat repetitio
• Rechter kan de restitutie van reeds uitgevoerde verbintenissen weigeren ter bescherming van de openbare orde.
• Als de preventieve rol vd nietigheid door de teruggave verloren zou gaan
• Indien het maatschappelijk belang vereist dat één vd partijen strenger wordt aangepakt

• Alleen bij absolute nietigheid

Volledige of partiële nietigheid en conversie
Volledige nietigheid: Indien de contractuele verbintenissen ondeelbaar met elkaar verbonden zijn

Partiële nietigheid: Indien er geen sprake is van ondeelbaarheid, treft de nietigheid slechts een deel van de verbintenis

• Hoe bepalen of een verbintenis al dan niet deelbaar is?
• Subjectieve benadering
• Nagaan volgens de bedoeling vd partijen
• Objectieve benadering
• Ook rekening houden met de efficiënte bescherming vd door de geschonden rechtsregel beschermde belangen. De nietigheid moet in functie daarvan hetzij de ganse overeenkomst, hetzij slechts een deel ervan treffen

Conversie: De overeenkomst wordt behouden in de mate dat ze geldig is, maar de vernietigde verbintenis wordt bij rechterlijke beslissing vervangen door een andere, wel geldige verbintenis

• Bij absolute nietigheid kan een rechter geen conversie toepassen zonder dat die op de wilsovereenstemming vd partijen berust.

Bijkomende schadevergoeding

• De loutere nietigverklaring vergoedt niet altijd de volledige schade
• Indien culpa in contrahendo -> extracontractuele schadevergoeding om volledige schade alsnog vergoed te zien worden

• Geen vergoeding van het positief contractsbelang (voordelen die de voormalige contractspartij uit de overeenkomst zou gehaald hebben, vb: gederfde winst)
• Vergoeding van het negatief contractsbelang (De toestand voor de sluiting vd verbintenis herstellen, vb: restitutie van een betaalde som)
• Vergoeding gederfde winst uit andere (geldige) verbintenissen wel mogelijk indien de nietige verbintenis daar de oorzaak van is (conditio sine qua non-leer)

Gevolgen nietigverklaring tav derden

• De nietig verklaarde verbintenis kan geen enkel gevolg tav derden teweegbrengen. Niemand kan immers meer rechten aan een ander overbrengen dan hij zelf heeft

Verval of caducité

• Indien het voorwerp of oorzaak ve verbintenis na de totstandkoming wegvalt, vervalt de verbintenis dan?
• Wanneer verval? Evolutie HvC:
• Aanvankelijk enkel wegens het verdwijnen vh voorwerp ve overeenkomst onder bezwarende titel
• Tweede stap: ook bij het verdwijnen vd oorzaak bij een overeenkomst om niet
• Derde stap: Het verdwijnen vd oorzaak ve testament lijdt niet tot verval als de oorzaak pas na het overlijden vd erflater verdwijnt
• Vierde stap: Verdwijnen vd oorzaak bij een overeenkomst om niet, lijdt TOCH NIET tot verval

Ex nunc