Eigendom, bezit en detentie
- Eigendom = recht, men kan alles doen, tenzij het verboden is
o Art. 544 BW
- Bezit = feitelijke macht + schijn van eigendom
o Heeft soms rechtsgevolgen
- Detentie = feitelijke macht, zonder schijn van eigendom
o Heeft nooit rechtsgevolgen
De evolutie van eigendom, bezit en detentie
Primitieve maatschappij: 1
- Vroege Rome: 2
- Primitieve situatie: ik heb iets: 1
o Begrip
o Gevolg: gevaar voor anarchie
o Daarom:
- Vroegste Romeins recht: 2 begrippen
o Detentie (feit)
o Usus52 (recht)
Ontwikkelde Rome: 3
- Ontstaan 3 begrippen bij de Romeinen
Ontstaan dominium
- Soorten usus (vroegste RORE)
o Bepaald = laat toe zaak slechts op één of een beperkt aantal manieren te gebruiken
o Onbepaald = laat toe op alle mogelijke manieren te gebruiken
- Gradaties, wie het hoogste usus wint
- Hoogste usus
- Hogere usus
- Lagere usus
o Opmerking:
- Lagere usus moet wijken voor hogere
- Hoogste usus: houder heeft actio
- Verdere evolutie
o Usus met actio wordt dominium
Ontstaan possessio
- Aanvankelijk enkel possessio voor staatsgronden
o Veel nieuwe staatsgronden verovert gebruik door particulieren possessio
o Bescherming: interdicten53
- Indien problemen (vb. grond afgepakt) praetor
- Praetor: heeft zelf gebruik gegeven via interdict helpen
- Snel mechanisme
- Praetor kent het want zelf grond gegeven
- Rechten van de staat niet in het gedrang
- Uitbreiding possessio, vervangt lager usus
o Interdicten voor andere dan staatsgronden: voordelen interdict
o Interdicten voor andere goederen dan gronden
- Gevolg: dominium, possessio, detentie
Voordelen van possessio/bezit
- Possessio/bezit lijkt overbodig, maar is oplossing voor vele problemen van
dominium/eigendom
- Mensen zonder dominium:
o Vaak wel possessio
o Possessio kan eigendom worden: materieelrechtelijke functie bezit
- Problemen bij eigendomsbewijs: sneller bewijs bezit
o Politionele functie bezit: snelle bescherming
o Processuele functie bezit: ander moet eigendom bewijzen, want jij al interdict
Soorten eigendom bij de Romeinen: opgelet 3 = 3+
- Dominium
- Peregrineneigendom
o dominium enkel voor Romeinen
- Want dominium Є ius civile
o Verdwijnt in 212 alle inwoners van rijk worden Romeinen
- Provinciale eigendom
o dominium enkel op roerende goederen en gronden in Italië
o Verdwijnt onder Justinianus
- Tweederangseigendom praetorische eigendom
o Soms zware voorwaarden voor dominium
o Actio publiciana: aan bezitter die eigenaar zou geworden zijn, indien hij zaak niet
verloren had
- Na 1 of 2 jaar: geen probleem dominium door verjaring56
- Via actio recht afdwingen tegen iedereen, behalve eigenaar
Possessio vs. ons bezit: bezit = corpus + animus
- Functies zijn dezelfde als bij ons, maar:
o Corpus58 = feitelijke macht over een zaak (materieel element)
o Animus59 = gedragen als eigenaar (intentioneel element)
- Rol animus in ons recht: om onderscheid te maken met detentie
o RORE: wanneer corpus twijfelachtig is
- Vb. huis: moeilijk feitelijke macht vast te stellen maar: bordje met naam = animus
- Onderscheid bij Romeinen met detentie: interdict
o Eigenaar bezit animo suo corpore alieno60
- Eigenaar heeft zelf animus, bezitter/detentor heeft corpus
- Corpus is een “verlengstuk”
- Vb. kot: jij corpus, kotbaar animus, maar ook corpus kotbaas is bezitter
- Opm.: RORE: enkel bezit op zaken bij ons: ook op rechten
Na-klassieke periode: 2
- Vervaging grenzen dominium en possessio
Justinianus: 3
-Justinianus herstelt klassiek periode61
Germanen:
- Germanen: terug naar
o Saisine = elk recht om een voordeel te halen uit een zaak
o Saisine (≈ usus) feit
- Dominium en possessio samen
Ius Commune:
De terugkeer van het bezit
- Nadelen saisine: geweld
o Saisine soms conflict naar Rb
- Ofwel: gebrek aan bewijs
- Ofwel: lange procedure
o Gevolg: zelf optreden met geweld
- Oplossing: bloedig strafrecht
o Overheid bestrijdt geweld met geweld
- Voordelen bezit
o Makkelijker bewijs: feitelijke macht + intentie
- Terug invoeren bezit door de kerk
o Zij slachtoffer van geweld
- Overblijfselen saisine in ons recht
o Term in erfrecht: saisine = inbezitstelling van de erfgenaam
De terugkeer van eigendom
- Glossatoren
o Herontdekking CIC: wil dominium toepassen op huidige mpij
o Probleem: heer en vazal: wie is eigenaar van het leen?
- Vazal: exploiteert
- Heer: heeft ook veel rechten (diensten, taksen, terugval als familie sterft)
o Oplossing: beiden hebben dominium
- Vazal: dominium utile62
- Heer: dominium directum63
o Gevolg: dominium van de glossatoren ≠ dominium RORE of onze eigendom, want is
niet exclusief
- Rechten heer of vazal of zelfs achtervazallen
- Laagste in ketting heeft dominium utile, alle andere dominium directum
- Rechten familie
- Men moet rekening houden met familie
Het Vernunftrecht: 3 (in theorie)
- Pothier65: eigendom = disposer à son gré66 = volledig, op de meest volstrekte wijze
- Verschil met Bartolus, gelijkenis met nu
o Slechts één soort en exclusieve eigendom
- Verklaring: eigendomsverschuiving
- Oorspronkelijk: eigenaar = titularis van dominium directum hoogste rechten
- Eind 18e E: titularis dominium utile hoogste rechten
- Vernunftrecht negeert deel van realiteit: feodaliteit niet afgeschaft
o Eigendom is algemeen en hoogste recht
- Eerste die dit zeggen
o Eigendomsrecht op zaak, is de zaak (eigendomsrecht = zaak)
- Zaak is alles
- Eigendomsrecht is alles ermee doen
- Verschil met Bartolus, verschil met nu
o Eigendom is onbeperkt
- Pothier: alles mag, niets verboden
- Verklaring: Vernunftrecht: ‘mensen zullen hun verstand gebruiken’
De Franse Revolutie en het BW: 3 en eigendom
- Franse Revolutie
o Afschaffing feodaliteit
- Dominium utile krijgt volledig eigendom
- Heer pech
- BW van 1804
o Definitie van eigendom67
o Misvattingen over deze definitie
- Is Romeins: klopt niet
- Dominium wel wortels in RORE
- Romeinen hadden geen definitie
- Directe oorsprong: Pothier en Bartolus
- Is liberaal o.l.v. Vernunftrecht: klopt niet
- Term liberalisme: ≠ soorten en opvattingen over liberalisme
- Cf. tekst: staat niet in dat alles mag (“mits …”
- Beperkende maatregelen Napoleon i.v.m. milieu, landbouw, urbanisatie, oorlog
- Bij Napoleon mocht ook niet alles
- Geen liberaal/egoïstisch eigendomsrecht